Bacakların damar hastalığı ayaklara ve bacaklara giden atar damarların daralması veya tıkanması anlamını taşıdığını vurgulayan ve bölgemiz için önemli bir sağlık sorunu olduğuna dikkat çeken Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Faruk Ertaş, damarları tıkayan en yaygın hastalığın, ateroskleroz yani damar sertliği olduğunu belirtti: "Bacak ve ayak damar hastalığı en sık sigara içenlerde, hipertansiyonu, şeker hastalığı, kolesterol düzeyi yüksek olan kişilerde görülür. Bacak ve ayak damar hastalıklarına yaş ilerledikçe daha sık rastlanır. Ülkemizde ve bilhassa bölgemizde sigara içiciliği, şeker ve tansiyon hastalarının çokluğu göz önüne alınırsa bu sorun daha da önem kazanmaktadır. Bacaklardaki damar tıkanıklığı olan kişilerin çoğunda hastaların ciddi kalp damar hastalığı ve şahdamar hastalığı da bulunur."

Doç. Dr. Faruk Ertaş hocamıza bölgemizde çok sık görülen bacakların atardamar tıkanıklığı hakkında merak edilenleri sorduk:

Bacakların damar hastalığı, damarların içinde oluşan darlıklarla başlar ve giderek ilerler. Bütün damarlar hasta olmasına karşın, uyluk ve diz altındaki atardamarlar gibi vücudun bazı damarlarında daha ileri düzeyde hastalık olur. Giderek artan daralma, günün birinde bacak damarının bir bölümünün tamamen tıkanması ile sonuçlanır. Tıkanıklığın uzunluğu, tıkalı damarın yeri ve yan yollarla aşağıya taşınan kan miktarına göre hastaların şikayetleri farklılık gösterir.

Damar tıkanıklığı olan hastaların bir bölümünde bir şikayet ya da belirti olmayabilir. Ancak, damar hastalığına bağlı en yaygın şikayet yol yürümekle, koşmakla, merdiven çıkmakla baldırlara, uyluk çevresindeki ve kalçadaki adalelere gelen ve genellikle kramp şeklinde olan ağrıdır. Yürümekle gelen bu ağrının en önemli özelliği, kişi durduğunda ağrının 3-5 dakika içinde kendiliğinden geçmesi ve yürüdükçe tekrar ortaya çıkmasıdır. Daha ileri dönemlerde ayaklarda ve özellikle ayak parmaklarında ağrılı yaralar ve kangren gelişebilir. Özellikle şeker hastalarında, yaraya rağmen ağrı olmayabilir. Uzun süren parmak ya da topukta oluşan morluklar, bir süre sonra siyah renkli gangrene dönebilir.

Damar tıkanıklığının olmasından ziyade, hastada neden olduğu şikayetler daha önemlidir. Şikayetlerin derecesi ile hastanın ve bacağının ne olacağı arasında doğrudan bir ilişki vardır. Örneğin yürüyüş ağrısı oluşturan bir damar tıkanıklığı genelde hastada rahatsızlığa neden olurken, istirahatte ağrı ve ayakta yaralar oluşturmuş olan damar tıkanıklığı ise bacağın kesilmesi riski taşır.

Hastanın şikayetlerini dinleyerek ve başta bacaklardaki damarların nabızlarının muayenesi ile kolaylıkla teşhis edilebilir. Ancak daha detaylı değerlendirme gerektiğinde, damar darlık ve tıkanıklıklarının anlaşılmasındaki başlıca görüntüleme yöntemleri renkli Doppler ultrason, bilgisayarlı tomografik anjiografi ve anjiyodur.

Hastanın şikayetine ve olayın aciliyetine göre tedavi planlanır. Önce risk faktörleri kontrol altına alınır ve hasta, daha sağlıklı bir yaşam tarzına kavuşturulur. Erken dönemde yürüyüşle daha aktif bir yaşam, kilo verme, varsa şeker hastalığının ve hipertansiyonun tedavisi, yüksek kolesterol ve lipit düzeylerinin düşürülmesi ile tedaviye başlanabilir. Sigaranın bırakılması ve sigara içilen ortamlarda bulunulmaması önemli olup, diğer tedavi yöntemlerinin etkili olabilmesi için mutlaka gereklidir. Özellikle yürüyüş ağrısı şikayeti olan damar hastalarının haftada üç ya da beş günde, birer saat yapacakları yürüyüş hem bacak damarları hem de vücut sağlığı açısından oldukça yaralıdır. Bunların yanında, kanı sulandıran ve ağrısız yürüme mesafesini artıran bazı ilaçlardan da yararlanılabilir. Tüm bu yöntemlerle yürüme ağrısı olan hastaların büyük bir kısmı rahat edebilirler.

Bazı hastalarda ilaçlar ve yaşam tarzındaki değişiklikler yeterli olmaz. Özellikle kısa mesafelerde yürüme ağrısı olan ya da istirahatte ağrı, ayaklarda yara ve gangren olan durumlarda bu tedavi tek başına yeterli değildir. Bu durumlarda tıkalı damarların açılarak ayağa ve bacağa giden kan akımının artırılması gereklidir. Ayağın ve bacağın kan akımının artırılması tıkalı damarların balon ya da stentlerle açılması ya da damar ameliyatları ile mümkündür.

Tıkalı damarlar anjiyo altında balon ve stent gibi birçok yöntem rahatlıkla açılabiliyor. Bu yöntem genelde lokal anestezi kullanılarak çoğu kez kasıktan damarın içine ilerletilen teller, kateterler, balonlar ve stentler aracılığı ile gerçekleştirilir. Son yıllarda bu alanda büyük ilerlemeler olmuştur ve eskiden açılamaz sanılan tıkalı damarlar, uzun tıkanıklıklar artık açılabilmekte ve yeni geliştirilen stentler, ilaçlı balon ve stentlerle çok daha uzun süreli sonuçlar alınabilmektedir.

Dicle Üniversitesi Kalp hastanesinde bu tarz tedavilerin yapılıp yapılmadığını ile ilgili soruya ise şu cevabı verdi.

2015 yılından beri merkezimiz de bacak, ayak, kol ve şahdamar tıkanıklarına ileri teknolojik cihaz ve malzemeler eşliğinde Amerika ve Avrupa ülkelerinde uygulanmakta olan tüm yöntemler kullanılarak başarılı bir şekilde müdahale edilebilmektedir. Ben ve ekip arkadaşlarım bu süre zarfı içerisinde yüzlerce hastaya başarılı girişimlere imza attık. Merkezimiz bu konuda bölgemizde referans hastane konumunda olup tecrübemiz azımsanmayacak düzeydedir.