"Mardin Kent Ekonomileri Formu çok verimli geçti, istediğimiz sonucu elde ettik, tarım, Turizm ve eğitim alanlarında çok değerli 5 ana vizyonel proje ortaya çıktı forum amacına ulaşmıştır. tüm katılımcılara teşekkür ediyorum" dedi.
Prof. Dr. Ömer ÇAHA
Yıldız Teknik Üniversitesi Öğretim Görevlisi
Mardin Kent Ekonomileri Formu Koordinatörü
Forumla İlgili Genel Bilgiler
Mardin Kent Ekonomileri Forumu 1 Haziran 2013 tarihinde Yay Grand Otel’de gerçekleştirilmiştir. Foruma, her birinde 8-9 kişinin yer aldığı 6 masada 50 kişi katılmıştır. Kentin ileri gelen kurum temsilcileri genel olarak forumda yer almışlardır. Bu bağlamda başta Mardin Belediye Başkanı olmak üzere değişik ilçe belediye başkanları, meslek kuruluşları, organize sanayi bölgesi, değişik işadamları dernekleri, kentin ileri gelen sivil toplum kuruluşları başkan veya başkan yardımcıları düzeyinde forumda yer almışlardır. Foruma ayrıca kendi adına katılan kentin başarılı iş adamları da katılmıştır.
Kent Ekonomileri Forumu’nun yapıldığı gün ve saatlerde Mardin’de Kadın Erkek Fırsat Eşitliği kapsamında bakanların ve siyasetçilerin katıldığı geniş kapsamlı bir çalışma daha yapılmıştır. Bu bakımdan foruma siyasetçilerin katılması mümkün olamamıştır. Yine aynı tarihlerde Mardin Film Festivali kapsamında değişik etkinlikler gerçekleştirilmiştir. Ancak bu tür etkinlikler foruma olan ilgiye olumsuz biçimde yansımamış, katılımcılar forumun sonuna kadar bekleyerek kendilerine sunulan 5 soru etrafında ayrıntılı biçimde tartışmış ve değişik projeler ortaya koymuşlardır.
Kent Ekonomileri Forumu, Ak Parti Mardin İl Teşkilatı tarafından organize edilmiştir. Foruma ayrıca Dicle Kalkınma Ajansı, Mardin Artuklu Üniversitesi ile Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu da destek vermiştir. Bu üç kurumdan yetkililer masa moderatörü olarak forumda yer almışlardır. Yine Ak Parti Gençlik Kollarında görevli gençler de masalarda raportör olarak görev almışlardır.
Foruma Ekonomiden Sorumlu Ak Parti Genel Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Numan Kurtulmuş’u temsilen yardımcısı Doç. Dr. Hüseyin Tutar da katılmış ve forumun sonucunda bir kapanış konuşması yapmıştır.
Tespit Edilen 5 Vizyonel Proje
Mardin Kent Ekonomileri Forumu’na katılan katılımcıların oluşturduğu 6 masanın her birinden gelen 3’er vizyonel proje bir araya getirilerek bu projeler 5 ana projeye dönüştürülmüştür. Projelerin bir kısmı benzer oldukları için bunlar ortak başlıklar altında toplanmıştır.
1. Mardin Tarihi Kentsel Dönüşümünün Aslına Uygun Şekilde Yapılması
Mardin’in tarihi dokusuna ulaştırılarak bir turizm merkezi haline getirilmesi için tarihi dokuya uygun kentsel dönüşümün yapılması gerekir. Mardin taşının markalaştırılarak yeni mimaride kullanılması bu bağlamda son derece önemlidir. Yeni yapılaşma ve şehirleşme Mardin’in tarihi dokusuna ve yapısına zarar vermeyecek şekilde yapılmalı ve bunun için gerekli önlemler bir an önce alınmalıdır. Tarihi Mardin’in Unesco’nun Dünya Mirası kapsamına alınarak trafiğe kapatılması, raylı sistem ve teleferikle ulaşımın sağlanması bu bağlamda önemli olacaktır.
2. Mardin’in Kongre Şehri Haline Getirilmesi
Turizm alt yapısı tamamlanarak Mardin bir kongre şehri haline getirilmelidir. Bunun gerçekleşebilmesi için Mardin’in kongre ve sergi alt yapısının oluşturulması, yatak kapasitesinin arttırılmasına yönelik adımların atılması, yabancı dil hakimiyeti olan nitelikli elemanların yetiştirilmesi, Mardin’in bu alanda tanıtım ve reklamının yapılması büyük önem taşımaktadır. Mardin’i, turizm acentaları açısından cazip hale getiren adımların atılması bu bağlamda önemli olacaktır.
3. Mardin’de Entegre Organik Tarım Ürünlerinin Yetiştirilmesi
Mardin’de bir yandan sulama alt yapısı geliştirilerek sulu tarımın geliştirilmesi bir yandan da organik tarım ürünlerinin geliştirilmesi gerekir. Bu bağlamda markalaşma ve pazarlama yöntemlerinin üreticilere benimsetilmesi, modern ve profesyonel üretimin sağlanabilmesi için Artuklu Üniversitesi bünyesinde bir Tarımsal Araştırma Enstitüsü kurulması ve tarımsal ürünlere dayalı sanayinin geliştirilmesi gerekir. Üniversite bünyesindeki bu kurum aracılığıyla uygun arazilerin tespiti, , ürün deseni çalışması, pilot üretim denemeleri ve markalaşma gibi çalışmalar gerçekleştirilmelidir. Bununla birlikte Mardin kirazı, Derik zeytini, Ömerli üzümü ve Kızıltepe mercimeği gibi bölgede yetişen kaliteli ürünlerin uluslararası marka değerine kavuşturulması gerekir.
4. Enerji Verimliliğini Esas Alan Organize Seracılık Bölgesinin Kurulması
Su, doğalgaz ve lojistik gibi altyapı olanakları tamamlanarak seracılığa dayalı tarımsal üretimin yapılacağı organize seracılık bölgeleri kurulmalıdır. Modern ve profesyonel üretimin yapılabilmesi için üniversite alt yapısı buna uygun hale getirilmeli, pazar araştırması, markalaşma ve pazarlama konusunda üreticilere gerekli eğitim ve yönlendirmeler yapılarak Mardin’in bu alandaki yatırımlara hazırlanması gerekir.
5. Kırsal Eğitim Kampusunun Açılması
Mardin’de organik tarım ve seracılığa dayalı tarım olmak üzere modern tarım konusunda mesleki eğitim veren okulların açılması gerekir. Bununla birlikte ilin turizm, girişimcilik, sanayi ve hizmet gibi sektörlerinde görev alacak elemanların yetiştiği eğitim kurumlarının açılması büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda mesleki teknik eğitim okulları, Artuklu bünyesinde ziraat fakültesi, ziraat enstitüsü, turizm yüksek okulu gibi bölümlerin kurulması büyük önem taşımaktadır.
Öne Çıkan Diğer Projeler
Kent ekonomileri forumunda yukarıda ifade edildiği gibi masalardan gelen vizyonel projeler değerlendirilerek beş ana projeye dönüştürülmüştür. Ancak her masa tarafından 3’er vizyonel projenin dışında çok sayıda proje önerisi daha geliştirilmiştir. Benzer olan öneriler birleştirilmiş, ancak farklı olanlar olduğu gibi korunmuştur. Bu çerçevede aşağıdaki öneriler “Diğer Projeler” kapsamında ön plana çıkan proje teklifleri olmuştur:
1. Mardinwood Film Platosu’nun açılarak Mardin’in sanat ve kültür merkezi haline getirilmesi
2. Mardin’de bir Dünya Dilleri Enstitüsü’nün açılması. Dinsel ve etnik mozaiğe sahip olan Mardin böylece kendi dokusuna uygun bir turizm ve kültür alt yapısına kavuşmuş olacaktır
3. Mardin’de her yıl düzenli olarak düzenlenecek olan, yerli ve yabancı firmaların katılımına açık bir turizm festivalinin başlatılması
4. Mardin’de başta sınır komşusu olan Suriye ve Irak olmak üzere Orta Doğu ülkeleriyle yapılacak ticaret üssü olarak bir Orta Doğu Ticaret Merkezi’nin açılması
5. Sanayi alanındaki üretimi teşvik ve desteklemek üzere Teknokent ve tekstilkent gibi üretim alanlarının açılması
İlde sanayi ve ticaret sektörlerinin gelişiminin dikkate alınarak, şehrin mekansal gelişimine de katkı sağlayacak biçimde 2 adet müşterek sanayi bölgesi (OSB, KSS v.b.) açılması İllin sanayi sektörünün geliştirilmesi amacıyla mevcut sanayi tesislerinin incelenmesi ve entegre sanayi tesislerinin geliştirmesi İlin ticaret, sanayi ve turizm sektörlerinin gelişimine katkı sağlayacak erişebilirlik altyapısı eksikliklerinin giderilmesi, lojistik sektörünün desteklenmesine yönelik karayolu, demiryolu, hava ulaşımı ve telekomünikasyon projeleri hazırlanması İl dışından gelen nitelikli insan kaynağının ilde uzun süre görev yapmasına katkı sağlayacak biçimde kent ve ilçe merkezlerinde yaşam kalitesini arttıracak sosyal ve fiziki (Kültür merkezleri, yeşil alanlar, kapalı ve açık spor tesisleri, sosyal ve kültürel faaliyetler) altyapı projeleri geliştirilmesi Mevcut niteliksiz insan kaynağının sanayi ve hizmet sektörlerinde istihdam garantili olarak kamu-özel sektör ve meslek odaları işbirliğiyle düzenlenecek sertifikalı mesleki edindirme programları düzenlenmesine yönelik teknik eğitim projeleri geliştirilmesi Üniversitenin kent üzerinde etkinliğinin arttırılması yönünde Mimarlık fakültesinin kentsel dönüşüm ve gelişim konularında merkez ve ilçe belediyeleriyle işbirliği yapması ve ortak projeler üretmesi İllin sahip olduğu doğal taş ve kil potansiyelinin değerlendirilmesine yönelik (tuğla fabrikaları, taş oyma tesisleri, çimento sanayi, yapı malzemeleri üretimi, yapılarda kaplama işlemleri v.s.) sektörün tanıtımının ve yatırım olanaklarının ortaya çıkarılması13. Metropolitan’ın yeniden Mardin’e çağrılarak Mardin’in yerli halkı olan Süryanilerin şehre tekrar geri gelişinin sağlanması
Ulaşım olanaklarının iyileştirilmesi ve alternatiflerin artırılması. Bu kapsamda çevre yollarının yapılması, hızlı trenin Mardin’e ulaştırılması, Rize-Mardin karayolunun bitirilmesi, otobanın tamamlanması ve gümrük kapısı sayısının artırılması Cazibe Sulama yatırımlarının tamamlanması. Bu yatırımların sadece Kızıltepe ovası için değil, diğer bölgeler için de yapılması. Bu sayede enerji ihtiyacının azaltılması, kayıp kaçak oranının düşürülmesi, sanayi bölgelerinde ve fabrikalarda enerjiden dolayı oluşan arıza ve aksaklıların azaltılması, üründe kalitenin artması, istihdam olanakları ve refahın arttırılması Üniversite kapsamında ERASMUS projelerine öğrencilerin teşvik edilmesi, yurtdışı programlarının yapılması, bu sayede öğrencide farkındalığın artırması ve girişimci ve sorgulayıcı birey yetişmesinin sağlanması OSB mevzuatının değiştirilerek aile şirketi hüviyetinden kurtarılması. Bu bağlamda OSB parsellerinin sektörel anlamda dengeli biçimde dağılımının sağlanması ve özel OSB’lerin desteklenmesi Mardin İlinin Sektörel analizinin yapılması, yatırımcılara rehber niteliğinde sunulması, bu tür bilgilerin tek elde toplanması ve tüm kişilere açık olması Mardin ilinin yenilenebilir enerji potansiyelinin kullanılabilir düzeye getirilmesi, tarımda enerji verimliliğinin esas alınması Mardin İlinin sınır ili olma özelliğini fırsat ve avantaja dönüştürmek için bir lojistik üs olarak kullanılması Zengin Mardin Mutfağının ulusal ve uluslararası tanıtımına yönelik çalışmalar yapılması ve markalaştırılması Turistik amaçlı olarak da kullanılabilecek el sanatlarının yüksek katma değerli ürünlere dönüştürülmesi. Sürdürülebilir Kırsal Kalkınma Modeli mikro düzeyden (ailelerin dışarıdan almak yerine kendi tarımsal ürünlerini kendilerinin yetiştirmeleri) başlatılarak teşviklerin buna göre düzenlenmesi. Firmaların rekabet edebilir düzeye gelmeleri için aile şirketi olmaktan çıkarılarak profesyonelleşmesi (limited, anonim vb. olarak) ve kurumsal kapasitelerinin arttırılması Sanayi yatırımlarının daha optimal hale getirilmesi için sanayide kümeleşmenin sağlanması. Sanayinin kalifiye eleman ihtiyacını gidermek için meslek liselerinden ve meslek yüksek okullarından sanayi sektörüne istihdamın önünün açılması ve bunun için projeler geliştirilmesi Mardin kentinin madencilik potansiyelini ortaya çıkaracak araştırmaların yapılması ve madencilik sektörünün geliştirilmesi. Mardin’in sanayi ve lojistik alanında Ortadoğu’nun üssü haline getirilmesi İstihdam garantili OSB’de eğitim merkezlerinin kurulması ve uygulamalı eğitimin yapılması; bu bağlamda OSB’de çıraklık merkezlerinin güçlendirilmesi ve aktif olarak çalıştırılması30. İlde katma değeri yüksek yöresel bağcılığın geliştirilmesi; bunun için alt yapı çalışmalarının yapılması ve gerekli teşviklerin devreye sokulması
31. Enerji projesi bağlamında elektriğini kendisi üreten OSB’lerin geliştirilmesi
32. Mardin’de önemli bir potansiyele sahip olan taş ve oymacılık sanatının geliştirilmesi ve markalaştırılması
33. Nusaybin’de atıl vaziyette bulunan petrol kuyularının yeniden faaliyete geçirilerek petrol çıkarılma çalışmalarının başlatılması
Kısaca, Mardin’de çok sayıda kurum temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştirilen Kent Ekonomileri Forumu, başarılı bir çalışma yaparak Mardin’in sosyal, ekonomik, kültürel ve sanatsal alanda vizyonunu ve yapısını değiştirecek çok sayıda proje fikirlerinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Ortaya çıkan yaklaşık 40 civarında proje içinde turizm, tarım ve eğitim alanında beş proje vizyonel proje olarak değerlendirilirken; diğerleri de dikkate alınması gereken projeler olarak bu raporda yer almıştır.