Dr. Kalkan, kansızlık ya da diğer adı ile anemi, vücutta organ ve dokulara yeterli düzeyde oksijen taşımak için gerekli miktarda sağlıklı kırmızı kan hücresi bulunmadığı zaman ortaya çıkan bir durumdur.
Dolaşımda bulunan kırmızı kan hücrelerinin sayısında azalma olduğu zaman kansızlık meydana geldiğini belirten Kalkan, “Genellikle diğer hastalıklara bağlı olarak vücudun sağlıklı kırmızı kan hücresi üretme kabiliyeti etkilendiğinde veya anormal olarak kırmızı kan hücresi yıkımı veya kaybı arttığında ortaya çıkar. Anemi, dünya nüfusunun yaklaşık %24,8’ini etkiler. Okul öncesi çocuklar en fazla risk altındadır ve bu yaş grubunda dünya genelindeki %47 oranında anemi geliştiği tahmin edilmektedir.” dedi.
İşte Anemi ile ilgili merak edilen sorular ve cevaplar….
Anemiye ne sebep olur?
Aneminin en yaygın nedeni vücuttaki düşük demir seviyeleridir. Bu tür anemiye demir eksikliği anemisi denir. Vücudunuzdaki oksijeni hareket ettiren madde olan hemoglobin yapmak için vücudunuzun belirli bir miktarda demire ihtiyacı vardır. Bununla birlikte, demir eksikliği anemisi sadece bir türdür. Diğer tür anemilere şunlar neden olur:
B12 vitamini içermeyen diyetler veya B12 Vitaminin kullanamaz veya absorbe edilemez olması (pernisöz anemi gibi).
Folat olarak da adlandırılan folik asitten yoksun diyetler veya vücudunuz folik asidi doğru şekilde kullanamaması (folat eksikliği anemisi gibi).
Kalıtsal kan hastalıkları (orak hücreli anemi veya talasemi gibi).
Kırmızı kan hücrelerinin çok hızlı parçalanmasına neden olan koşullar (hemolitik anemi gibi).
Vücudunuzun kırmızı kan hücreleri oluşturmak için yeterli hormona sahip olmamasına neden olan kronik durumlar. Bunlar arasında
Hipertiroidizm,
Hipotiroidizm,
İlerlemiş Böbrek Hastalığı,
Lupusve diğer uzun vadeli hastalıklar bulunur.
Ülser, Hemoroidveya Gastrit gibi kan kaybına sebep olan diğer durumlar.
Demir eksikliği anemisine ne sebep olur?
Demir eksikliği anemisine aşağıdakiler neden olabilir:
Çok miktarda kanı hızlı bir şekilde kaybetmekten (örneğin ciddi bir kazada) veya uzun bir süre boyunca az miktarda kan kaybetmekten kaynaklanan kanama. Vücut, kan kaybıyla birlikte gıda ile değiştirebileceğinden daha fazla demir kaybeder.
Adet dönemleri yoğun olan kadınlarda veya iltihaplı bağırsak hastalığı olan kişilerde olabilir.
Diyette yeterince demir alamama.
Önceden olduğundan daha fazla demire ihtiyaç duymak (örneğin hamilelik veya hastalık sırasında).
Bazı demir eksikliği anemisi türleri, kronik hastalık anemisi (aynı zamanda inflamasyon anemisi olarak da adlandırılır) veya akut kan kaybı anemisi gibi nedene bağlı başka isimlerle anılır.
Demir eksikliği anemisi olmayan anemi türlerine ne sebep olur?
Pernisiyöz anemi
Pernisiyöz anemi, bir kişinin B12 vitaminini emmesine izin veren intrinsik faktör denen bir molekülden yoksun olması durumunda ortaya çıkar. B12 vitamini olmadan vücut sağlıklı kırmızı kan hücreleri geliştiremez. B9 (folik asit) gibi B vitamini eksikliğini içeren diğer anemi türleri de sıklıkla pernisiyöz anemi olarak toplanır. Bu ad, iç faktör eksikliği olmamasına rağmen, folik asit eksikliği anemisi ve Addison anemisi gibi diğer durumlara atıfta bulunabilir.
Hemolitik anemi
Bu tür anemi, vücudun çok çabuk ölen deforme olmuş kırmızı kan hücreleri üretmesine neden olan kalıtsal veya edinilmiş hastalıklardan kaynaklanabilir. (Edinilmiş bir hastalık, doğduğunuzda sahip olmadığınız bir hastalıktır.) Genetik değilse, hemolitik anemiye zararlı maddeler veya bazı ilaçlara verilen reaksiyonlar neden olabilir.
Orak hücre anemisi
Bu genetik anemi formu, kırmızı kan hücrelerinin şekli bozuk olduğu için ortaya çıkar. Orak şeklindedirler, yani kan damarlarını tıkayarak hasara neden olabilirler. Bu hemoglobinler düzgün çalışmaz.
Diamond-Blackfan anemisi
Bu, kalıtsal veya edinilmiş olabilen nadir bir kan hastalığıdır. Bu tür anemide kemik iliği yeterince kırmızı kan hücresi üretmez. Diamond-Blackfan anemisi, anemiye sahip olan kişilerin yaklaşık% 90’ında yaşamın ilk yılında teşhis edilir.
Aplastik Anemi(Vitamin eksikliğine bağlı anemisi)
Aplastik anemi, yeterince kırmızı kan hücresi üretemeyen hasarlı kemik iliğinin neden olduğu bir anemi türüdür. Doğuştan veya edinilmiş de olabilir. Aplastik aneminin diğer bir adı kemik iliği aplazisidir. Bazı insanlar bu durumu kanser olarak düşünebilir, ancak aplastik anemi kanser değildir.
Bazı insanlar tarafından miyelodisplastik anemi olarak adlandırılan bir anemi tipi de vardır. Bununla birlikte, miyelodiplastik sendromlar (MDS) gerçek kansere işaret eder ve kemik iliğindeki anormal hücrelerin bir sonucudur.
Fanconi anemisi
Bu tür anemi de nadirdir ve genetiktir. Kemik iliğinin yeterince kırmızı kan hücresi üretmemesi nedeniyle olur. Bu durumun anormal kemik yapısı ve anormal cilt rengi gibi fiziksel kansızlık belirtileri vardır. Bu anemi türü genellikle 10 yaşına kadar teşhis edilmiş olur.
Akdeniz anemisi
Bu anemi türü aynı zamanda Cooley anemisi olarak da bilinir ve aslında beta talasemi majör anlamına gelir. Talasemiler, vücudunuzun yeterli miktarda hemoglobin üretmediği kalıtsal durumlardır. Kırmızı kan hücreleri, bu hücrelerden yeterince üretememelerine ek olarak, hasta olmayan bir kişide yaşayacakları kadar uzun yaşamazlar.
Anemi( kansızlık) belirtileri nelerdir?
Kansızlık belirtileri aneminin tipine, ciddiyetine ve kanama, mide ülser, adet problemleri veya kanser gibi altta yatan sağlık problemlerine göre değişiklik gösterir. Altta yatan sorunların spesifik belirtileri genellikle kansızlığa bağlı belirtilerden önce fark edilebilir. Vücut aynı zamanda kansızlığa bağlı erken belirtileri telafi etme konusunda olağanüstü bir yeteneğe sahiptir. Kansızlık hafifse veya uzun bir süre içerisinde yavaş bir şekilde gelişirse, herhangi bir belirti fark edilmeyebilir.
Birçok anemi tipinin ortak noktaları şunları içerir:
Kolay yorulma ve enerji kaybı
Özellikle egzersizle olan alışılmadık derecede hızlı ya da düzensiz kalp atışı
Nefes darlığı
Göğüs ağrısı
Baş ağrısı
Baş dönmesi
Soluk cilt, kuru cilt veya kolayca morarabilen cilt.
Bacaklarda kramplar
Uykusuzluk,
Alt bacakta istenmeyen hareketler (huzursuz bacak sendromu).
Ağrılı dil.
Üşüme
Bazı anemi formlarının spesifik semptomları olabilir. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
Demir eksikliği anemisi: Kağıt, buz veya toprak gibi garip maddeleri yeme isteği, kaşık tırnak olarak adlandırılan tırnakların yukarı doğru eğriliği, ağız köşelerinde çatlaklar
B12 Vitamini eksikliği: Ellerde veya ayaklarda karıncalanma ve uyuşukluk, dokunma duyusu kaybı, sendeleyerek yürüme ya da yürümede güçlük, kollarda ve bacaklarda sertlik, sakarlık, bunama
Kronik kurşun zehirlenmesine bağlı kansızlık: Diş etlerinde mavi-siyah çizgi, karın ağrısı, kabızlık, kusma
Hemolitik anemi (Kronik kırmızı kan hücresi yıkımının neden olduğu anemi): Sarılık (cilt ve gözlerde sararma), kahverengi veya kırmızı renkli idrar, bacaklarda yaralar, bebeklik döneminde gelişimsel gerilik, safra taşı oluşumuna bağlı belirtiler
Orak hücre anemisi: Yorgunluk, enfeksiyonlara duyarlılık, çocuklarda büyüme ve gelişmede gecikme, özellikle eklemlerde, karın bölgesinde ve uzuvlarda şiddetli ağrı atakları
Aplastik anemi: ateş, sık enfeksiyonlar ve deri döküntüleri
Folik asit eksikliği anemisi: sinirlilik, ishal ve pürüzsüz bir dil
Peki; Anemi geliştirme olasılığı yüksek risk gruplar kimlerdir?
Aşağıdaki grupların daha yüksek riske sahip olmasına rağmen, herkes anemi geliştirebilir.
Kadınlar: Menstürasyon döneminde kan kaybı ve doğum anemiye neden olabilir. Bu, özellikle ağır adet dönemleriniz veya miyom gibi bir durumunuz varsa geçerlidir.
1 ila 2 yaş arası çocuklar: Büyüme atakları sırasında vücudun daha fazla demire ihtiyacı vardır.
Bebekler: Bebekler anne sütünden veya mamadan katı mamaya geçtiklerinde daha az demir alabilirler. Katı gıdalardaki demir vücut tarafından o kadar kolay alınmaz.
65 yaşın üstündeki kişiler: 65 yaşın üstündeki kişilerin demir açısından fakir diyetlere ve bazı kronik hastalıklara sahip olma olasılığı daha yüksektir.
Kan sulandırıcı kullanan kişiler: Bu ilaçlar arasında aspirin, klopidogrel, warfarin, heparin ürünleri, apixaban, betrixaban, dabigatran, edoksaban bulunur.
Anemi çocukları nasıl etkiler?
Çocukların diyetlerinde yeterli miktarda demir ve diğer besin maddelerinin olması anemi ve buna bağlı dikkat eksikliği, motor becerilerin gelişiminin gecikmesi ve öğrenme ile ilgili sorunları önlemek için önemlidir. Daha büyük çocuklarda, büyüme atakları ve adet döngüleri sırasında kansızlık belirtilerine daha fazla dikkat etmeniz gerekir.
Anemi yaşlı yetişkinleri nasıl etkiler?
Yaşlı yetişkinlerde, aneminin kafa karışıklığına veya depresyona neden olmada daha da fazla etkisi olabilir. Güçsüz hissetmek yürümeyi zorlaştırabilir. Anemi, daha yaşlıysanız ve tedavi edilmezse yaşam sürenizi kısaltabilir.
Anemi gebeliği nasıl etkiler?
Hamilelikte demir eksikliği, erken doğum gibi komplikasyon olasılığını artırır. Doğumdan sonra yapılan araştırmalar, düşük demir düzeyine sahip kadınlardan doğan bebeklerin düşük doğum ağırlığı riskinin daha yüksek olduğunu ve kendi demir düzeyleri ile ilgili sorunları olduğunu göstermiştir.
Hamilelerde, demir eksikliği anemisi gelişme olasılığınız daha yüksektir. Doğmamış bebek demir ve diğer besinleri anneden almakta bu neden ile anne adayları beslenmesinde demir açısından zengin yiyecekler ve B12, B9 vitaminleri sağlayan dengeli besinler alınmalıdır.
Hamile olan birçok kadın anemiyi önlemek için doktor kontrolünde demir hapları almaktadır.
Kansızlığa ne iyi gelir?
Anemi bağışıklık sistemini zayıflatma eğilimindedir ve bu nedenle kişi enfeksiyonlara ve inflamatuar hastalıklara daha yatkın olabilir. Yaşadığımız bölgenin koşullarına uygun yeterli C vitamini ve demir içeren yiyecekler yemek bağışıklık sistemini güçlendirir. C vitamini aynı zamanda demirin emilimine de yardımcı olur.
Kansızlık tedavisi nasıl yapılır?
Kansızlık tedavisinde kullanılan çeşitli yöntemler vardır. Hepsinde kırmızı kan hücresi sayısının artırılması hedeflenir. Böylece kanın taşıdığı oksijen miktarı arttırılır. Tedavi aneminin tipine ve nedenine bağlı olarak planlanır.
Demir eksikliği anemisi: Demir takviyeleri veya diyet değişiklikleri. Demir eksikliği kan kaybından kaynaklanıyorsa kanama bulunmalı ve durmalıdır.
B12 eksikliğine bağlı anemi: Tedavi diyet takviyeleri ve B12 enjeksiyonlarını içerir.
Talasemi: Tedavi folik asit takviyesi, dalağın çıkarılması ve bazen kan nakli ve kemik iliği naklini içerir.
Kronik hastalık anemisi: Bu anemi tipi, kronik altta yatan ciddi bir durumla ilişkili olabilir. Spesifik bir tedavisi yoktur ve odak, altta yatan durumdur.
Aplastik anemi: Hastaya kan nakli veya kemik iliği nakli yapılır.
Orak hücreli anemi: Tedavide, oksijen desteği, ağrı kesici ilaçlar ve damar içi sıvı takviyesi yapılır. Bazen antibiyotik tedavisi, folik asit takviyeleri ve kan nakli gerekli olabilir.
Hemolitik anemiler: Hastalar kırmızı kan hücresi yıkımını daha kötü hale getirecek ilaçlardan uzak durmalıdır. Hastaya kırmızı kan hücrelerine saldıran, bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar verilir ve enfeksiyonlar tedavi edilir.
Anemi Tanısı ve Testleri
Anemi nasıl teşhis edilir?
Doktorunuz, aneminiz olup olmadığını anlamak için kan testleri yapabilir. Ana test, tam bir kan sayımı testidir. Bu testte ile size bilgi verilebilir. Kan testleri ayrıca B12 ve B9 vitaminlerinizin düşük olup olmadığını ve vücudunuzun ne kadar demir depoladığını da söyleyebilir.
Kan ve idrar testleri, hemolitik aneminiz olup olmadığını gösterebilir.
Gastrointestinal kanamayı bulmak için dışkıda kolonoskopi veya dışkıda gizli kan testleri önerilebilir.
Doktorunuz bazı nadir durumlarda kemik iliği biyopsisi (kemik iliği dokusunun alınması) isteyebilir.
Anemi nasıl tedavi edilir?
İlk olarak, doktor tetkik sonuçlarına istinaden aneminin kötü beslenme mi yoksa daha ciddi bir sağlık probleminden mi kaynaklandığını öğrenecektir. Daha sonra hem anemi hem de aneminin arkasındaki neden için tedavi önerecektir.
Demir eksikliği anemisi aşağıdakilerle tedavi edilir:
Ağızdan alınan demir takviyeleri.
Demir içeriği yüksek yiyecekler ve vücudunuzun demiri emmesine yardımcı olan yiyecekler (C vitamini içeren yiyecekler gibi).
İntravenöz (IV) infüzyon yoluyla verilen demir. (Kronik böbrek hastalığınız veya KBH’niz varsa bu genellikle iyi bir seçimdir.)
Kırmızı kan hücrelerinin transfüzyonu (kan nakli).
Aneminiz bir iç kanamadan kaynaklanıyorsa, doktorunuzun bunu durdurmak için ameliyat yapması gerekebilir.
Diğer anemi türleri, başka tedavi türlerini gerektirebilir. Örneğin, genetik bozukluklar (beta talasemi ve orak hücre anemisi gibi) kemik iliği nakli gerektirebilir.
CKD anemiye neden oluyorsa, demir takviyesine (oral veya IV yolla) ek olarak, tedavi ayrıca eritropoietin (EPO) enjeksiyonlarını da içerebilir. EPO, kemik iliğine kırmızı kan hücreleri yapmasını söyleyen bir hormondur.
Anemi ölümcül müdür?
Çoğu anemi türü tedavi edilebilmesine rağmen, anemi yine de ölümcül olabilir.
Anemi Önlenebilir Mi?
Kalıtsal olanlar gibi bazı anemi türleri önlenemez. Ancak iyi beslenerek demir eksikliği, B12 vitamini eksikliği ve B9 vitamini eksikliğinden kaynaklanan kansızlığı önleyebilirsiniz. Bu, emilimine yardımcı olacak C vitamini besin kaynaklarının yanı sıra demir ve bu vitaminleri sağlayan yeterli yiyecek içeren bir diyet tüketmeyi içerir.
Anemisi olan kişiler nelere dikkat etmeli?
Bazı anemi türleri kısa süreli ve hafif olsa da, diğerleri ömür boyu sürebilir. Anemiyi yönetmenin birkaç yolu vardır:
Sağlıklı bir diyet ile beslenmek
Susuz kalmamak için yeterince su içmek
Düzenli egzersiz yapmak
Anemiye neden olan kimyasallara maruz kalmaktan kaçınmak
Enfeksiyondan kaçınmak için ellerinizi sık sık yıkamak
Dişlerinize iyi bakmak ve düzenli olarak diş hekimine gitmek
Değişen semptomlar hakkında doktorunuzla konuşmak
Belirtilerinizi yazarak takip etmek
Anemi varlığında hangi yiyecekleri yemeliyim ve hangi yiyeceklerden kaçınmalıyım?
Anemi hastaları için iyi diyet seçimleri yapmak önemlidir.
Aynı anda kalsiyum ve demir takviyesi almamalısınız.
Kahve, çay ve bazı baharatlar gibi tanen içeren ürünler.
Süt.
Yumurta beyazı.
Lif. (Yine de tüm lifleri ortadan kaldırmak istemeyeceksiniz, çünkü demir takviyeleri almak kabızlığa neden olabilir.)
Soya proteini.
Ayrıca Demir alımına yardımcı olacak bir diyet belirleme konusunda diyetisyene başvurmak mantıklı bir adım olacaktır.
Sonuç olarak aneminin belirtileri konusunda dikkatli olunmalı ve Dahiliye polikliniklerinden mutlaka kontrol ve takipler yapılmalıdır.