Kızıltepe ilçesinde bulunan 800 yıllık caminin onarılması için bir dizi çalışmanın içine giren AK Parti Mardin Milletvekili Abdurrahim Akdağ konuyla ilgili olarak başta Vakıflar Genel Müdürlüğü ve dönemin Başbakanın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere birçok yetkili kuruma konu hakkında bilgi sunmuştu.
Vakıflar Genel Müdürlüğü nezdinde caminin restorasyon çalışmalarının hızlandırılması için birebir projenin takibini sürdüren Akdağ, yaptığı açıklamada Artuklular tarafından yaklaşık 800 yıl önce inşa edilen Kızıltepe Dunaysir(Ulu) Camisinin Restorasyonu için projesinin hazırlandığını önümüzdeki ay içinde ise ihaleye çıkarak yakın zamanda restorasyon çalışmalarına başlanacağı müjdesi verdi.
808 Yıllık geçmişi olan caminin Koçhisar, Dunaysir ve Camii’ya Xerabe olarak adlandırılan Ulu Camii’nin Kızıltepe’de ve bölgede eşsiz bir eser olduğuna dikkat çeken Akdağ, “Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatı ve Başbakan Yardımcısı Sayın Bülent Arınç’ın insiyatifiyle bu camimiz restore edilecek. Mülkiyeti Artukoğullarından Melik Mansur Vakfına ait 13. Yüzyıl eseri, tescilli Kızıltepe Ulu Camii’nin restorasyonuna yönelik proje ihalesi yapıldı. Bölgenin nadir eserleri arasında yer alan Kızıltepe Ulu Camii ile ilgili olarak aslına uygun restore edilebilmesi amacıyla bilim heyeti eşliğinde projeleri hazırlandı. Kızıltepe Ulu Camii Restorasyonu 2014 yılı programına alınmıştı. 2015 yılı içinde restorasyon çalışmalarına başlanmasını hedefliyoruz.”dedi.
Kızıltepe’de Şeyh Selim Kümbetti restorasyonu içinde çalışmalarının tamamlandığını hatırlatan Akdağ, “Şeyh Selim Kümberi ve tarihi Kızıltepe taş köprünün restorasyonlarından sonra özellikle çok önemsediğim 808 yıllık tarihi olan ve medeniyetimize ve maneviyatımıza ait olan en eski eser olan Kızıltepe Ulu camisinin yapımı hususunda gerek Sayın Cumhurbaşkanımız Erdoğan’a gerekse ilgisi nedeniyle Başbakan yardımcımız Sayın Bülent Arınç beye Vakıflar genel müdürümüze konuyu getirdim aslına uygun restore edilmesi konusunda kendilerine teşekkür ediyoruz.”ifadelerini kullandı.
Dunaysır Ulu Camisi
Mardin Kızıltepe ilçesinin kuzeybatısında bulunan Dunaysır Ulu Camisi’ni, mihrap nişi üzerindeki kitabesinden öğrenildiğine göre Artukoğulları’ndan Yavlak Arslan (1184-1200) yapımına başlamış ve kardeşi Artuk Arslan (1200-1239) tarafından 1204 yılında tamamlanmıştır.
Ulu Cami dış görünüşü ve yapı detayları yönünden Meyyafarkin Ulu Camisi’ne benzerlik göstermektedir. Kesme taş ve tuğladan yapılmış olan caminin doğudaki avlu duvarından camiye girilmektedir. Cami mihrap duvarına paralel üç nefli ve dikdörtgen planlıdır. Bu nefler mihrap önünde, iki nefin arasını kaplayan 9.75 m. çapında tromplu bir kubbe ile kesilmiştir. Mihrap önü kubbesi Meyyafarkin Ulu Camisi’nden 4 m. daha küçüktür. Kubbeye geçişi sağlayan trompların dördü de birbirinden farklı olup, kubbe dıştan hafif oval görünümdedir. İbadet mekânı mihrap önü kubbesinin eteğinde ve kasnağındaki pencerelerle aydınlatılmıştır. Caminin üzerini düz bir dam örtmektedir.
Caminin mimari süslemeleri zengin bir görünüm ortaya koymuştur. Giriş kapısının iki renkli taştan yapılmış dilimli kemerlerinde Zengi mimarisinin özelliklerini yansıtmaktadır. Giriş kapısının nişi dilimli bir çerçeve içerisine alınmıştır. Aynı zamanda burada zengin bordürler, iki taraftaki yan portallerde de tekrarlanmıştır. Bunların aralarına zincir motifleri, şamdanlar, çeşitli yıldız şekilleri kabartma olarak işlenmiştir.
Mihrap son derece zengin bir taş işçiliğini göstermektedir. Giriş kapısına benzeyen dilimli çerçeve içerisinde boydan boya uzanan zengin bir kitabe kuşağı bulunmaktadır. İki kademe halindeki mihrap nişinde de Zengi mimarisinin izleri açıkça görülmektedir. İki yanında ikişer mukarnas sıralarından oluşan başlıklar ve yıldız geçmeleri ile işlenmiş sütunlar bulunmaktadır. Ayrıca mihrap nişi içerisine Kuran’dan alınma ayetler, geometrik yıldız örnekleri, ince kıvrık dallar, Rumiler, palmetler ve zincire asılmış bir kandil yuvarlak kemerler içerisine yerleştirilmiştir. Yıldız ve geçmelerin oluşturduğu geniş bir bordür de mihrap nişinin etrafını çerçevelemektedir.
Yakın tarihlerde Ulu Cami restore edilmiş, ancak bu restorasyon başarılı olmamış, yapının özgünlüğünü olumsuz yönde etkilemiştir.